Ποιότητα Αέρα
Ατμοσφαιρική Ρύπανση
Η ατμοσφαιρική ρύπανση που οφείλεται σε ανθρωπογενείς πηγές (ως αποτέλεσμα κυρίως της καύσης ορυκτών καυσίμων και βιομάζας, βιομηχανικές και αγροτικές δραστηριότητες και μεταφορές) αποτελεί ένα σημαντικό υγειονομικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα. Το διοξείδιο του αζώτου, το τροποσφαιρικό όζον και ιδιαίτερα τα αιωρούμενα σωματίδια, αναγνωρίζονται πλέον ως οι τρεις σημαντικότεροι ρύποι από την άποψη των επιπτώσεων για την υγεία.
Αιωρούμενα Σωματίδια
Τα αιωρούμενα σωματίδια (Particulate Matter, PM) είναι μικρού μεγέθους στερεά ή υγρά αιωρήματα που βρίσκονται διασκορπισμένα στην ατμόσφαιρα . Πρόκειται για έναν πολύπλοκο ρύπο με μεγάλη ποικιλία σε σχήμα, μέγεθος και σύσταση που έχει αρνητική επίδραση τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ανθρώπινη υγεία. Τα αερολύματα με μικρή διάμετρο (PM2.5 για διάμετρο μικρότερη από 2.5μm) αλλά και με πολύ μικρή διάμετρο ( PM1 για διάμετρο μικρότερη από 1 μm) θεωρούνται ως τα πλέον επικίνδυνά για τον άνθρωπο λόγω της βαθύτερης διείσδυσης και εναπόθεσης στο ανθρώπινο σώμα. Φυσικά, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την επίδραση των σωματιδίων μεγαλύτερης διαμέτρου (έως 10μm, τα PM10).
Στην Ελλάδα, η στροφή που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια προς την καύση ξύλου βιομάζας για οικιακή θέρμανση (χρήση τζακιών, καυστήρων pellet κ.α.) οδηγεί σε σημαντικά αυξημένες συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τόσο σε αστικές όσο και σε υπαίθριες περιοχές κατά τους χειμερινούς μήνες. Επίσης, οι τιμές τους παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές από περιοχή σε περιοχή και εξαρτώνται από την ώρα της ημέρας και τις μετεωρολογικές συνθήκες.
Η λεπτομερής μελέτη και καταγραφή των συγκεντρώσεων απαιτεί την ύπαρξη ενός πυκνού δικτύου που να παρέχει συνεχείς και υψηλής ακρίβειας μετρήσεις.
Επιπτώσεις
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η συσχέτιση διαφόρων επιπτώσεων στην υγεία με την έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη
Τα αιωρούμενα σωματίδια διεισδύουν βαθιά στους πνεύμονες και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας καρδιαγγειακά, εγκεφαλοαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα. Το 2013, ταξινομήθηκαν ως αιτία καρκίνου του πνεύμονα από τον Διεθνή Οργανισμό για την Έρευνα στον Καρκίνο (IARC) του Π.Ο.Υ.. Είναι επίσης ο ευρύτερα χρησιμοποιούμενος δείκτης για την εκτίμηση των επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα.
Σε παιδιά και ενήλικες, τόσο η βραχυπρόθεσμη όσο και η μακροπρόθεσμη έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πνευμονική λειτουργία, αναπνευστικές λοιμώξεις και επιδεινούμενο άσθμα. Η έκθεση της μητέρας στη ατμοσφαιρική ρύπανση σχετίζεται με δυσμενή αποτελέσματα γέννησης, όπως το χαμηλό βάρος γέννησης, η προγενέστερη γέννηση και η γέννηση μικρής ηλικίας κύησης. Νέες ενδείξεις υποδεικνύουν επίσης ότι η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα μπορεί να επηρεάσει τον διαβήτη και τη νευρολογική ανάπτυξη στα παιδιά.
Λαμβάνοντας υπόψη τις εμπεριστατωμένες μελέτες που είναι διαθέσιμες, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο αριθμός των ασθενών από την ατμοσφαιρική ρύπανση αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά.
Όρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Στη χώρα μας ισχύουν νομοθετημένα όρια και στόχοι για τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 και PM2.5, σύμφωνα με αυτά που έχουν καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα όρια ή οι στόχοι αυτοί αναφέρονται τόσο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας όσο και των οικοσυστημάτων και παρατίθενται παρακάτω.
Οι οδηγίες που αφορούν στην ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι:
• Οδηγία 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη (ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103, ΦΕΚ 488Β/30.3.11).
• Οδηγία 2004/107/ΕΚ σχετικά με το αρσενικό, το κάδμιο, τον υδράργυρο, το νικέλιο και τους πολυκυκλικούς υδρογονάνθρακες στον ατμοσφαιρικό αέρα (ΚΥΑ ΗΠ 22306/1075/Ε103, ΦΕΚ 920Β/8.6.07).
• Οδηγία 2015/1480/ΕΚ για την τροποποίηση ορισμένων παραρτημάτων των οδηγιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 2004/107/ΕΚ και 2008/50/ΕΚ, οι οποίες ορίζουν τους κανόνες σχετικά με τις μεθόδους αναφοράς, την επικύρωση των δεδομένων και την τοποθεσία των σημείων δειγματοληψίας για την εκτίμηση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα (ΚΥΑ 174505/607, ΦΕΚ 1311Β/13.4.17).
Οι προαναφερόμενες οδηγίες συνοψίζονται για τα αιωρούμενα σωματίδια ως εξής:
• PM10: H μέση ημερήσια τιμή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την οριακή τιμή των 50 μgm-3 περισσότερες από 35 φορές το έτος.
• PM2.5: H μέση ετήσια τιμή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την οριακή τιμή των 25 μgm-3 . Δεν έχει θεσπισθεί ημερήσια οριακή τιμή.
Για την πιο εύκολη κατανόηση των συνθηκών ποιότητας αέρα από το ευρύ κοινό, στο www.thermiair.gr , χρησιμοποιούνται οι χρωματικοί δείκτες της ποιότητας της ατμόσφαιρας για τα μικρά αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5), με βάση τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.
Οι δείκτες αυτοί, σχεδιασμένοι για το κοινό, φαίνονται στον επόμενο πίνακα:
